BEBEK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI

Konak Hastalığı:

Konak hastalığı bebeklerde sık görülen hastalıklar arasında yer almaktadır. Bebeğin kafa derinsinde kabuk oluşması ile başlayan bu hastalık bazı zamanlar kaş çevresinde de görülebilir. Eğer bebeklerde konak hastalığı gözlemleniyorsa mutlaka sıkça banyo yaptırılmalıdır. Hastalık belirli bir süre geçmediği takdirde doktora danışılmalıdır.

Pamukçuk Hastalığı:

Pamukçuk hastalığı bebeklerin ağız ve dil kısmında görülen beyaz tabaka oluşmasına denilmektedir. Bir tür mantar olarakta tanımlanabilir. Pamukcuk hastalığının geçmesi için mutlaka bir doktora başvurulmalı ve tedavi yöntemleri uygulanmalıdır.

Sarılık Hastalığı:

Sarılık hastalığı birçok bebekte ortaya çıkan hastalıklardan biridir. Sarılık, bebeklerin göz akının ve cildinin sarı renkle görülmesidir. Bu hastalık kendiliğinden geçebilir, fakat hastalık ilerler ise mutlaka bir hekime başvurulmalıdır. 3 çeşit sarılık bulunmaktadır. Fizyolojik sarılık doğumdan hemen sonra gözlemlenir ve kendiliğinden geçebilir, patolojik sarılıkta doğumdan hemen sonra meydana gelir, anne ve bebek arasında ki kan uyuşmazlığı gibi durumlardan kaynaklanır, ciddiye alınmalıdır. Uzamış sarılık ise 2-3 hafta içerisinde geçmemiş olan sarılık çeşididir.

Yalancı Kuşpalazı (Krup):

Bebeklerin solunum sıkıntısı yaşadığı hastalıklardan biri olarak bilinen krup hastalığı, öksürük, burun tıkanıklığı ve burun akıntısı gibi belirtiler ile kendini göstermektedir. Bebeğin soluk borusu iltihaplanır, bu hastalığı önlemek adına evi sıklıkla havalandırmak gerekmektedir. Bebek solunum yolunu etkileyecek kokulardan uzak tutulmalıdır.

Su Çiçeği:

Bebeklerde su çiçeği, hava ve temas yolu ile bulaşabilecek hastalıklardan biri olarak biridir. Çocuğun cildinde küçük kırmızı kabarcıklar oluşmaktadır ve kaşıntı yapabilir. Bu hastalık ishal ve halsizliğe neden olabilmektedir. Su çiçeği olan çocuk muhakkak doktor kontrolünden geçmelidir.

Kızamık Hastalığı:

Kızamık hastalığı bulaşıcı bir hastalık olarak bilinmektedir. Kızamık hastalığının belirtileri, ateş, gözlerde sulanma, öksürük ve ağızda beyaz lekelerin oluşması ile kendini göstermektedir. Bu hastalığa yakalanan çocukların mutlaka doktor tedavisinden geçmesi gerekir.

Menenjit Hastalığı:

Menenjit hastalığı omurilikte veya beyin zarlarında gözlemlenen bir iltihaplanma durumudur. Ciddi bir hastalıktır, doktor kontrolü altına alınması ve tedavi edilmesi gerekir. Bu hastalık görme ve işitme bozukluklarına sebebiyet verebilir. Belirtileri yüksek ateş, bulantı, baş ağrısı, boyun ve ense kısmında sertlik oluşmasıdır.

Yenidoğanda Göbek Fıtığı :

Yenidoğan bebeklerde görülmekte olan göbek fıtığı, bebeğin bağırsaklarının bir kısmının göbek deliği içerisinde ki karın duvarından dışarı çıkmasıdır. Bebeğin göbek deliği etrafında ki şişkinlik göbek fıtığına işarettir. Çocuk öksürdüğünde fıtık net bir şekilde gözlemlenebilir. Fıtık belirli bir zaman zarfından sonra kaybolur, yine de hekime başvurulması gerekmektedir.

Bebek Bezi Kızarıklığı:

Bebek bezi kızarıklığı, bebeklerin bez takıldıktan sonra ciltlerinin tahriş olması ile ortaya çıkar. Bebek bezi takıldığında cilt kirli ve nemli kalmamalıdır. Bebeğin cildinde, kızarıklıklar, kabarcık oluşması, şişlikler meydana gelebilir. Bu kızarıklığı önlemek adına, sık sık bez değiştirilmeli, cilt kuru ve temiz tutulmalıdır.

Kurdeşen (Ürtiker) :

Çocukların cilt üzerinde, kaşıntı ve kızarıklık ile kendini gösteren bu hastalık bazende kabarıklık şeklinde ortaya çıkabilir. Ten üzerinde lekeler oluşur ve bu lekeler birleşerek büyüyebilir, lekeler geniş bir alanı kaplayabilir. Belirli aralıklarla görünüp kaybolan bu lekeler, kullanılan ilaçlardan, sıcak ve soğuğa maruz kalmaktan, bazı kumaş türlerinden yada tüketilen bazı yiyeceklerden dolayı oluşmaktadır. Çocuk uzman muayenesinden geçmelidir.

İnmemiş Testis Hastalığı:

İnmemiş testis hastalığı erkek çocuklarında gözlemlenmektedir. Erkek çocuklarında, torbada olması gereken testislerin torbada yer almamasıdır. Kasıklarda şişlik görülebilir, çocuk hekim kontrolünden geçmelidir, hastalık 1 yaşına kadar geçmezse ameliyat edilir.

İsilik Hastalığı:

İsilik hastalığı, kaşıntı, batma, kırmızı kabarcıklar ve ateşli hastalıkların sonrasında kendini gösterir. Nedeni ter bezi kanallarının tıkanmasıdır. Çocuğun terlemesi önlenmelidir, vücuda hava aldırmak gerekir. Bu sayede isilik kolay bir şekilde iyileşebilir.

Konjonktivit Hastalığı:

Konjonktivit hastalığı göz hastalıklarından biridir, bu hastalıkta göz kırmızılaşmaktadır. Tedavi edilmediği takdirde gözde kalıcı hasarlar oluşabilir. Enfeksiyondan kaynaklanan bu hastalık kaşıntı da yapabilir.

Böbrek Sorunları:

Bebeklerde görülen böbrek sorunları, idrarın azalması, iştahsızlık, kusma ve nefes darlığı gibi belirtiler ile ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda mutlaka bir doktora başvurmak gerekir, hassas ve önemli olan bu hastalık böbrek yetmezliği gibi durumların habercisi olabilir.

Göbek Fıtığı:

Göbek fıtığı bağırsakların belirli bir kısmının göbek deliği içerisinde ki karın duvarından dışarı doğru çıkması olarak bilinir. Göbekte şişkinlik oluşur, çocuk ağladığında, ıkındığında veya öksürdüğünde fıtık ortaya çıkar. Çocuk doktor kontrolünden geçmelidir.

Bebeklerde Mide Reflüsü:

Bebeklerde yaygın olarak görülen mide reflüsü, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması ile meydana gelir. Belirtileri ise, kusma, yutmada zorluk çekme, öksürme, midede yanmadır. Bebeği dik bir pozisyonda beslemek gerekebilir ve bebek sırt üstü yatırılmalıdır. Bebeğin gazının çıkarılması da etkili olacaktır.

Bebeklerin gelişim süreci, onların sağlıklı bir şekilde büyümeleri ve fiziksel, zihinsel, sosyal olarak olgunlaşmaları için büyük önem taşır. Bebeklerin ay ay gelişimi, onların temel yetilerini, kas ve sinir sistemi olgunlaşmalarını gözlemlememize yardımcı olur. Özellikle bebeklerde persentil değeri gibi gelişim göstergeleri, onların yaşlarına uygun bir büyüme süreci geçirmekte olup olmadıklarını anlamamızı sağlar. Bu makalede, bebeklerin her ay hangi gelişim özelliklerini sergilemeleri gerektiğini, ideal persentil değerlerinin ne olduğunu ve gelişim sürecinde nelere dikkat edilmesi gerektiğini kapsamlı bir şekilde ele alacağız.

1. Ay: Yenidoğan Dönemi
Yenidoğan bebekler, dünyaya geldikten sonra ilk bir ay boyunca dış dünyaya adapte olmaya çalışır. Bu dönemde en çok dikkat edilmesi gereken, bebeğin temel refleksleri ve sağlıklı bir şekilde kilo almasıdır.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler bu ayda başlarını çok kısa süreliğine dik tutabilir, ancak baş kontrolü oldukça zayıftır. Doğduklarında ortalama 2.5-4 kg ağırlığında, 45-55 cm boyunda olabilirler.
• Duyusal Gelişim: Gözleriyle çok kısa mesafede hareket eden nesneleri takip edebilirler. Bebekler, bu dönemde annelerinin yüzüne ve sesine odaklanma eğilimindedir.
• Sosyal Gelişim: Yenidoğanlar ağlayarak ihtiyaçlarını belirtir. Açlık, alt ıslatma veya rahatsızlık gibi nedenlerle farklı tonlarda ağlayarak iletişim kurarlar.
• Refleksler: Emme ve kavrama refleksleri çok güçlüdür. Bebekler, bu reflekslerle beslenir ve kendilerini güvende hissederler.

Persentil Değeri ve Ağırlık Artışı
İlk ayda bebeklerin ortalama %10-90 arasında bir persentil değerine sahip olması sağlıklı kabul edilir. Bu dönemde bebeklerin haftada ortalama 150-200 gram alması idealdir.

2. Ay: Güçlenen Kaslar ve İlk Sosyal İletişimler
İkinci ay, bebeklerin kas gelişiminin başladığı, çevresine daha duyarlı hale geldikleri bir dönemdir. Bebekler bu dönemde daha güçlü baş kontrolüne sahip olmaya başlarlar.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler bu ayda, yüz üstü yatırıldıklarında başlarını kısa süreli olarak kaldırabilirler. Kas gelişimi devam ederken, ellerini de yavaş yavaş açıp kapama hareketleri yapmaya başlarlar.
• Görme ve İşitme Gelişimi: Çevrelerindeki parlak ve hareketli nesnelere daha fazla ilgi göstermeye başlarlar. Annenin sesine daha duyarlıdırlar ve onu tanıyabilirler.
• Sosyal Gelişim: Sosyal etkileşime girerek ilk gülümsemelerini sergileyebilirler. Bu gülümseme, sadece içgüdüsel değil, sosyal bir tepki olarak da gelişir.

Persentil Değeri ve Kilo Takibi
Bebekler, ikinci ayın sonunda ortalama %50-75 persentil aralığında kabul edilen boy ve kilo ölçülerine sahip olabilirler. Aylık olarak 600-900 gram arasında kilo almaları sağlıklı kabul edilir.

3. Ay: Nesneleri Takip ve Sosyal Etkileşim
Üçüncü ayda bebekler çevrelerine daha fazla ilgi gösterirler. Bu dönemde çevreye tepki verme, nesneleri gözleriyle takip etme ve anneye daha yakın bir bağ geliştirme eğilimindedirler.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler bu dönemde yüzüstü yatarken başlarını daha uzun süre tutabilirler. Kol ve bacak hareketleri de artar; bu sayede çevreyi keşfetme eğilimleri gözlenir.
• Görme Yeteneği: Bebekler artık yaklaşık 20-30 cm mesafedeki nesneleri gözleriyle takip edebilirler. Özellikle parlak ve hareketli nesneler ilgi çekicidir.
• Dil ve İletişim: İlk sesli tepkiler bu dönemde başlar. Bebekler “agu” gibi sesler çıkararak çevreleriyle iletişim kurmaya çalışır.

Persentil Değeri
Üçüncü ayın sonunda persentil değerinin %50-85 aralığında olması sağlıklı bir büyümeyi gösterir. Bu dönemde bebeklerin aylık kilo artışı genellikle 600-800 gram arasındadır.

4. Ay: El ve Göz Koordinasyonu
Dördüncü ayda bebeklerin motor becerileri daha belirgin hale gelir. Artık çevredeki nesnelere ulaşmak, onları tutmak gibi aktiviteler yapmaya başlayabilirler.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler bu dönemde ellerini daha rahat açıp kapatabilir ve ellerini ağızlarına götürebilirler. Ayrıca yüzüstü yatarken kollarından destek alarak göğüslerini kaldırmaya çalışırlar.
• Sosyal Gelişim: Bebekler, anne ve babalarının yüz ifadelerine daha duyarlı hale gelir ve onları taklit edebilir.
• El ve Göz Koordinasyonu: Nesnelere uzanma ve onları kavrama becerisi gelişir. Bu, ince motor becerilerin temelidir.

Persentil Değeri
Dördüncü ayda bebeklerin persentil değeri %50-90 aralığında olabilir. Bu dönemde sağlıklı bir büyüme göstergesi olarak her hafta 150-200 gram kilo artışı beklenir.

5. Ay: Duyusal Algının Güçlenmesi
Beşinci ayda bebeklerin duyusal algıları gelişir. Etraflarındaki dünyaya daha çok ilgi gösterirler ve özellikle anne ile güçlü bir bağ kurarlar.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler yüzüstü yatarken ellerinden destek alarak vücutlarını kaldırabilirler. Ayrıca dönme hareketlerine başlarlar.
• Görme Gelişimi: Bebekler renkleri daha net ayırt edebilirler ve özellikle parlak renklere ilgi gösterirler.
• Dil ve İletişim: Çevrelerinden duydukları sesleri taklit etme girişiminde bulunabilirler. Bu sesler genellikle “ba-ba” veya “ma-ma” gibi basit seslerdir.

Persentil Değeri
Beşinci ayda persentil değeri %50-85 aralığında seyreder. Bebeklerin bu dönemde aylık 500-700 gram arasında kilo alması normal kabul edilir.

6. Ay: Oturma ve Çevreyi Keşfetme
Altıncı ay, bebeklerin oturma becerilerini kazanmaya başladıkları ve nesneleri elleriyle daha aktif olarak keşfettikleri bir dönemdir.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler desteksiz olarak kısa süreliğine oturabilirler. Ayrıca nesneleri elleriyle daha iyi kavrayabilirler.
• İletişim Becerileri: Çıkardıkları sesleri daha çok tekrar ederler. Bu dönemde ebeveynleriyle iletişim kurarak sesli tepkiler vermeye başlayabilirler.
• Diş Çıkarma: İlk dişler genellikle altıncı ay civarında çıkmaya başlar.

Persentil Değeri
Altıncı ay sonunda bebeklerin %50-90 persentil aralığında olması beklenir. Bu dönemde bebeklerin her hafta ortalama 100-150 gram kilo almaları sağlıklı bir gelişim gösterir.

7-9 Ay: Emekleme ve Daha İleri İletişim
Yedinci ay ile dokuzuncu ay arasında bebekler çok daha hareketli hale gelir. Çoğu bebek bu dönemde emeklemeye başlar.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler emeklemeye başlar veya bazıları sürünerek ilerleyebilir. Kas gelişimi oldukça hızlanır ve ayakta destekle durmaya başlayabilirler.
• Dil ve İletişim: Basit emirleri anlamaya başlarlar. Örneğin, “Hayır” dendiğinde duraksayabilirler.
• Sosyal Etkileşim: Bebekler bu dönemde tanıdıkları insanlara farklı, yabancılara farklı tepkiler verebilirler.

Persentil Değeri
Bu dönemde persentil değeri %25 ila %75 aralığında olmalıdır. Aylık kilo artışı 300-500 gram arasındadır.

10-12 Ay: Yürüme ve Dil Becerilerinin Gelişmesi
Bir yaşına yaklaşan bebeklerde ilk adımlar ve ilk kelimeler başlar. Bu dönemde bebeklerin bağımsızlık kazanmaya başladığını görmek mümkündür.

• Fiziksel Gelişim: Bebekler, destekle veya bağımsız olarak ilk adımlarını atabilirler. Kas gelişimi oldukça güçlenir ve ayakta durma süresi artar.
• Dil Gelişimi: Bebekler “anne” veya “baba” gibi basit kelimeleri söyleyebilirler. Ayrıca isimleri tanıyabilirler.
• Sosyal ve Duygusal Gelişim: Bebekler basit komutları anlar ve uygulayabilirler. Çevresindekilere bağlanır ve güven duygusu geliştirirler.

Persentil Değeri
Bir yaş sonunda persentil değeri %10-85 aralığında kabul edilir. Bu dönemde kilo artışı daha yavaştır ve aylık ortalama 200-300 gram olarak seyreder.

12-24 Ay: Bağımsızlık ve Zihinsel Gelişim
Bebeklerin bir yaşını doldurmasıyla birlikte, fiziksel gelişim kadar zihinsel gelişim de hız kazanır. Bu dönemde bebeklerin gelişim özellikleri şunlardır:

• Yürüme ve Koşma: Çoğu bebek 12. aydan sonra bağımsız olarak yürümeye başlar. 18-24 ay arasında ise koşma, merdiven çıkma gibi hareketleri daha rahat yapabilir hale gelirler. Bu fiziksel gelişim, bebeklerin kas ve denge koordinasyonunu geliştirir.
• Dil ve İletişim Becerileri: Bu dönemde bebekler basit kelimelerden daha karmaşık kelimelere ve kısa cümlelere geçiş yaparlar. İsimleri tanıma, bazı nesneleri adlandırma ve isteklerini dile getirme becerileri gelişir.
• Problem Çözme Yetisi: Bebekler bu dönemde basit problem çözme becerileri geliştirir. Örneğin, bir oyuncağa ulaşmak için bir eşyayı çekme veya kaldırma gibi hareketleri deneyebilirler.
• Bağımsızlık Eğilimleri: Özellikle iki yaşına doğru, bebeklerde “ben yaparım” gibi bağımsız davranışlar gözlemlenir. Bu dönem, çocukların kimlik gelişimi açısından da önemlidir.

Bu dönemde persentil değeri genellikle %25 ila %75 arasında seyreder ve bu sağlıklı bir büyüme sürecini gösterir. Ebeveynlerin çocuklarını destekleyici bir çevre oluşturmaları ve onların bağımsızlık denemelerine güvenli sınırlar içinde izin vermeleri önemlidir.

Tablo: Bebeklerin Ay Ay Persentil Değerleri

Ay Ortalama Boy (cm) Ortalama Kilo (kg) Persentil Aralığı (%) 0-3 Ay 52-61 3,5-6 10-90 3-6 Ay 61-66 6-8 50-85 6-9 Ay 66-71 8-10 10-85 9-12 Ay 71-76 10-11 25-75

Bebek Gelişiminde Persentil Takibi ve Sağlıklı Gelişim İçin Öneriler
Bebeklerin gelişim süreci, yalnızca fiziksel büyüme değil, aynı zamanda zihinsel ve duygusal gelişim açısından da izlenmesi gereken bir süreçtir. Bu süreçte persentil takibi önemli bir yer tutar. Bebeklerin her ay hangi gelişim özelliklerine sahip olmaları gerektiği ve persentil değerlerinin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi sahibi olmak, ebeveynlere büyük fayda sağlar.

Persentil Takibi İçin İpuçları

• Düzenli Kontroller: Bebeklerin doğumdan itibaren düzenli aralıklarla (0-6 ay arası her ay, 6-12 ay arası 2 ayda bir) doktor kontrolüne götürülmesi önerilir. Bu sayede, boy, kilo ve baş çevresi ölçümleri düzenli yapılabilir.
• Beslenme Düzeni: Bebeklerin büyüme sürecinde dengeli ve sağlıklı beslenme çok önemlidir. İlk 6 ay yalnızca anne sütü verilmeli, ardından yavaş yavaş ek gıdalara geçilmelidir.
• Fiziksel Aktivite: Bebeklerin motor becerilerini geliştirebilecekleri oyunlar ve aktivitelerle desteklenmeleri, kas ve kemik gelişimlerine katkı sağlar.
• Güvenli Çevre: Bebeklerin keşif yapabilmeleri için güvenli bir ortam sağlanmalı, özellikle yürümeye başladıkları dönemde evde alınacak güvenlik önlemleri artırılmalıdır.

Bebeklerde Persentil Değerine Göre Gelişim Destekleri
Eğer bebeğin persentil değeri düşük veya çok yüksekse, bu durum bir sağlık uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Beslenme düzeni, uyku alışkanlıkları ve çevresel faktörler, bu süreçte gözden geçirilebilir. Özellikle genetik faktörler göz önünde bulundurularak bebeğin büyüme hızı değerlendirilmelidir.

Bebek Gelişiminde Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

• Persentil nedir? Bebeğin boy, kilo gibi fiziksel ölçümlerinin diğer bebeklerle kıyaslanmasıdır.
• İdeal persentil değeri kaç olmalı? Sağlıklı aralık %10 ila %90 olarak kabul edilir, ancak %50 en ideal değerdir.
• Persentil değeri çok düşükse ne yapılmalıdır? Bir doktora danışılarak, bebeğin beslenme düzeni ve gelişimi gözden geçirilmelidir.
• Bebeklerde hangi aylarda persentil ölçümü yapılmalıdır? Doğumdan itibaren ilk 12 ay boyunca her ay, ardından 2-3 ayda bir persentil ölçümleri yapılabilir.
• Baş çevresi persentili neden önemlidir? Baş çevresi, beyin gelişimini gösterir ve nörolojik sağlık hakkında bilgi verir.

Bebeklerin ay ay gelişimi, onların sağlıklı bir büyüme sürecinde olduklarını anlamak için önemli bir rehber sunar. Bu süreçte persentil değerinin izlenmesi, bebeğin boy, kilo ve baş çevresi ölçülerinin yaş grubuna göre sağlıklı olup olmadığını belirlemek için önemli bir göstergedir. Ebeveynlerin, bebeklerinin her ay belirli gelişim basamaklarına ulaşıp ulaşmadığını kontrol etmeleri, düzenli doktor kontrollerini ihmal etmemeleri ve bebeğin ihtiyaçlarına göre gelişim desteği sağlamaları büyük önem taşır.

Bebeklerin büyüme yolculuğunda sağlıklı gelişim göstergelerini izlemek, yalnızca onların fiziksel sağlığını değil, aynı zamanda zihinsel ve duygusal gelişimlerini de desteklemek adına ebeveynlere yol gösterir. Her çocuk kendine özgü bir hızda büyür ve gelişir, ancak bu süreci izleyerek sağlıklı bir gelişim için gerekli adımları atmak, onların gelecekte sağlıklı bir birey olmalarına katkı sağlar.